Co możesz zrobić, gdy zostaniesz zatrzymany/zatrzymana?
Wiele osób zapewne uważa, że zatrzymanie wygląda tak jak w amerykańskich filmach a kontakt z adwokatem jest bezproblemowy. Nic bardziej mylnego.
Jeśli Cię zatrzymano, zachowaj spokój. Pamiętaj, funkcjonariusze Policji wykonują swoją pracę. Jeśli nawet uważasz, że naruszane są Twoje prawa, to nie będziesz egzekwować ich przecież przed osobą, która dokonuje zatrzymania. Nie prowokuj Policjantów, wykonuj ich polecenia, na tym etapie agresywna czy też wroga postawa może Ci tylko zaszkodzić.
W ostatnim czasie często napotykamy zapytania dotyczące obowiązków funkcjonariuszy w stosunku do osób zatrzymanych oraz o prawa osób, które zostały zatrzymane. Czy policja może Cię zatrzymać z uwagi na udział w proteście lub marszu albo innej formie publicznego wyrażania swoich poglądów? Co zrobić, gdy już zostaniesz zatrzymany/zatrzymana? Czy masz prawo do kontaktu z adwokatem?
Niewątpliwie, zatrzymanie – niemal dla każdego jest czynnością stresującą, którą pamięta się czasem nawet do końca życia. Niestety, praktyka dokonywania zatrzymań często odbiega od standardów, jakie powinny zostać zachowane.
Najczęściej podawana przez funkcjonariuszy Policji podstawa prawna, to Ustawa o Policji. Policja ma prawo zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia, jednak tylko wówczas, gdy inne środki okazały się bezcelowe lub nieskuteczne.
Policja może także zatrzymać osobę podejrzaną, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa, bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym. O wskazanych przesłankach stanowi Kodeks postępowania karnego, dwie ostatnie natomiast zostały wymienione w Prawie wykroczeń.
Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach,
w tym między innymi o prawie do skorzystania z pomocy adwokata, do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, do złożenia oświadczenia i odmowy złożenia oświadczenia, do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania, do dostępu do pierwszej pomocy medycznej oraz prawie do złożenia zażalenia, oraz o czasie trwania zatrzymania. Zatrzymanego należy również wysłuchać, co jest bardzo ważne.
Masz prawo żądać podania podstawy prawnej zatrzymania, masz prawo uzyskać informacje o personaliach zatrzymującego i jego stopniu służbowym. Masz prawo żądać zawiadomienia o zatrzymaniu osoby najbliższej.
Zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nimi rozmowę, w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny.
Warto pamiętać, że prawo do obrony rozpoczyna się od pierwszej czynności dokonywanej przez funkcjonariuszy w stosunku do osoby zatrzymanej. W praktyce, zatrzymany otrzymuje kilka kartek papieru z zapisanymi drobnym drukiem informacjami, z których niewiele jest w stanie zrozumieć, zwłaszcza w tak stresującej dla niego sytuacji.
Z zatrzymania sporządza się protokół. Pamiętaj, przeczytaj ze spokojem pouczenia, jakie otrzymałeś w związku z zatrzymaniem. Zawsze zorientuj się, o co jesteś podejrzewany/podejrzewana, jakie są przyczyny zatrzymania oraz jaka jest podstawa prawna zatrzymania. Czy Policja może Cię zatrzymać? To zależy od konkretnej sytuacji faktycznej i czynu, o jaki jesteś podejrzany/podejrzana.
Warto pamiętać o rozsądnej i skrzętnej realizacji swoich praw, w tym prawa do obrony już od samego początku, a także o prawie do kwestionowania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania w drodze zażalenia.
Radzimy, by zawsze posiadać przy sobie dane zaufanego adwokata wraz z jego numerem telefonu, oraz by przed powiedzeniem lub podpisaniem czegokolwiek żądać umożliwienia z nim kontaktu. Bez zgłoszenia takiego żądania, funkcjonariusz nie ma obowiązku umożliwienia Ci kontaktu z adwokatem.